III Rzeczpospolita[edytuj]

	Rzeczpospolita Polska; (III Rzeczpospolita)
	Rzeczpospolita Polska; (III Rzeczpospolita)
	Od 31.12.1989
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej	Godło Rzeczypospolitej Polskiej
	Hymn: MENU 0:00 Mazurek Dąbrowskiego
Konstytucja	Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej 1990-1997; Mała Konstytucja(1992-1997); Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej 1997-
Język urzędowy	polski
Stolica	Warszawa
Ustrój polityczny	republika(demokracja parlamentarna)
Typ państwa	państwo unitarne
Głowa państwa	prezydent RPAndrzej Duda
Marszałek Sejmu; Marszałek Senatu	Marek Kuchciński; Stanisław Karczewski
Szef rządu	prezes Rady MinistrówMateusz Morawiecki
Wicepremierzy	Piotr Gliński; Beata SzydłoJarosław Gowin
Powierzchnia; • całkowita	69. na świecie; 312 679km²
Liczba ludności (2014); • całkowita; • gęstość zaludnienia; • narody i grupy etniczne	33. na świecie; 38 483 957; 123 osób/km²; Polacy: 97,1%; Ślązacy: 2,2%
PKB (2014); • całkowite; • na osobę	; 552,2 mld USD; 14 329 USD
PKB (PSN) (2014); • całkowite; • na osobę	; 941,4 mlddolarów międzynar.; 24 428 dolarów międzynar.
Jednostka monetarna	złoty (zł, PLN)
Religia dominująca	rzymski katolicyzm
Strefa czasowa	UTC +1 – zima; UTC +2 – lato
Kod ISO 3166	PL
Domena internetowa	.pl
Kod samochodowy	PL
Kod samolotowy	SN i SP
Kod telefoniczny	+48
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Wiadomości w Wikinews
	Cytaty w Wikicytatach
	Hasło w Wikisłowniku

III Rzeczpospolita (III RP) – użyte w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (1997)^[7] określenie państwa polskiego po zasadniczych przemianach politycznych, jakie zaszły od 1989 roku. Podstawowa konstytucyjna nazwa państwa to Rzeczpospolita Polska.

Wymową tego określenia jest zerwanie z ustrojem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (tzw. demokracja ludowa) i nawiązanie bezpośrednio do tradycji II Rzeczypospolitej. Symbolem III Rzeczypospolitej jest m.in. przywrócony w godle Polski po czasach Polski Ludowej orzeł w koronie, wzorowany na przedwojennym.

Określenie Trzecia Rzeczpospolita zostało użyte w preambule^[7] do Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej przyjętej w 1997.

Historia Polski
Chronologia

Portal: Historia

Spis treści

[ukryj]

Historia i polityka[edytuj | edytuj kod]

1989–1997[edytuj | edytuj kod]

Powstanie III RP[edytuj | edytuj kod]

Osobny artykuł: Transformacja systemowa w Polsce.

Stale pogarszająca się sytuacja gospodarcza Polski, połączona z brakiem perspektyw realnej poprawy, doprowadziła do pogłębienia się kryzysu. Przyparty do muru rząd po nieudanej próbie wzmocnienia swojej pozycji poprzez referendum z roku 1987, zmuszony był podnieść ceny o 40 procent. Wywołało to natychmiastowe protesty, szybko ogarniające cały kraj. 25 VI 1988 protesty wybuchły w Bydgoszczy, szybko objęły Gdańsk i Nową Hutę, a także wiele innych miast. Fala strajków dała nowy oddech „Solidarności”, która od czasu delegalizacji tkwiła w impasie, teraz jej przywódcy stanęli na czele protestów. Nie zmieniło tego brutalne stłumienie strajku nowohuckiego, a także krótkotrwały areszt przywódców solidarnościowych. Strajki trwały do końca maja i zmusiły władzę do podjęcia rozmów. Lipcowa wizyta Gorbaczowa, zachęcającego władzę do legalizacji Solidarności i podjęcia rozmów, a także kolejna sierpniowa fala strajków, zakończona nieudaną demonstracją siły ZOMO i milicji, pozbawiła złudzeń przywódców partyjnych, że możliwe jest uspokojenie sytuacji bez ułożenia się z przywódcami Solidarności.

Po rozmowach z ministrem spraw wewnętrznych Czesławem Kiszczakiem, Lech Wałęsa, za cenę legalizacji Solidarności, podjął decyzję o zakończeniu strajków. Decyzja ta spotkała się z oporem zarówno protestujących, jak i Międzyzakładowego Komitetu Solidarności oraz Krajowej Komisji Wykonawczej „Solidarności”.

Zazwyczaj przyjmuje się, że przegłosowanie przez tzw. Sejm kontraktowy przywrócenia nazwy państwa polskiego Rzeczpospolita Polska^[8] i godła w postaci orła w koronie, które obowiązuje od 1 stycznia 1990, zapoczątkowało symbolicznie powstanie tak zwanej III Rzeczypospolitej.

Według innych opinii za początek III Rzeczypospolitej przyjmuje się różne fakty:

rozpoczęcie bądź też zakończenie obrad Okrągłego Stołu;
powołanie rządu Tadeusza Mazowieckiego;
przekazanie 22 grudnia 1990 zaprzysiężonemu tego samego dnia prezydentowi Lechowi Wałęsie, wybranemu w wolnych wyborach prezydenckich, insygniów prezydenckich II Rzeczypospolitej przez prezydenta RP na Uchodźstwie Ryszarda Kaczorowskiego;
początek Sejmu I Kadencji (25 listopada 1991), wybranego w pierwszych po wojnie w pełni wolnych wyborach, gdy nastąpiło tym samym przerwanie ciągłości niedemokratycznych struktur PRL.

Konstytucja RP z kwietnia 1997 w swej preambule zawarła nazwę Trzeciej Rzeczypospolitej^[7].

Wybory prezydenckie 1990[edytuj | edytuj kod]

Osobny artykuł: Wybory prezydenckie w Polsce w 1990 roku.

Pierwsze w pełni równe, wolne, powszechne, tajne wybory prezydenckie w Polsce miały miejsce w listopadzie 1990. Do tej pory prezydentów Polski wyłaniało Zgromadzenie Narodowe. W roku 1990 nie było jeszcze ostatecznego rozstrzygnięcia, czy przyszły ustrój Polski będzie oparty na systemie parlamentarno-gabinetowym, czy na systemie prezydenckim.

Kandydatami na urząd prezydenta byli:

Dwoma najbardziej liczącymi się kandydatami, którzy mieli największe poparcie, byli przedstawiciele obozu solidarnościowego: Lech Wałęsa i urzędujący premier Tadeusz Mazowiecki.

Kampania wyborcza przebiegała burzliwie, niedawni przyjaciele z Solidarności w czasie wyborów byli do siebie dosyć wrogo nastawieni. Poza tym pojawiało się niezadowolenie społeczne z efektów zmian, które nastąpiły w gospodarce. W roku 1990 wszedł w życie plan Balcerowicza, w ramach którego podjęty został szereg działań o charakterze antyinflacyjnym i rozpoczęto proces zmian struktury własnościowej w gospodarce.

Plan Balcerowicza sprawdził się w części dotyczącej obniżenia inflacji i uzdrowienia sytuacji na rynku towarowym. Późniejsze posunięcia rządu, jak chociażby postawienie wszystkich PGR-ów w stan likwidacji, niezależnie od ich indywidualnej kondycji finansowej, czy dyskryminacja przedsiębiorstw krajowych, preferowanie obcego kapitału i prowadzenie prywatyzacji bez względu na koszty społeczne, interes skarbu państwa czy wręcz rację stanu, wzbudzały pewną nieufność społeczeństwa. Załamanie gospodarcze, szybko rosnące bezrobocie i liczne afery finansowe zdążyły w ciągu półrocza zmniejszyć poparcie społeczne, jakim cieszył się rząd Tadeusza Mazowieckiego na początku swojego istnienia.

Wybory prezydenckie w 1990 r. stały się plebiscytem, a Tadeusz Mazowiecki żyrantem polityki własnego rządu, a w szczególności wicepremiera i ministra finansów w tym rządzie – Leszka Balcerowicza. Nie byłoby tego rządu ani planu Balcerowicza bez poparcia Lecha Wałęsy, bez Lecha Wałęsy nie byłoby także przyzwolenia Solidarności na jego politykę gospodarczą. Jednak w kampanii wyborczej Lech Wałęsa, mający doskonałe rozeznanie w nastrojach społecznych, ustawił się w roli recenzenta. W swoich wystąpieniach odciął się od działań rządu Tadeusza Mazowieckiego, starając się go krytykować. Rozpętując „wojnę na górze” zaatakował rząd, występując m.in. z hasłem 100 mln zł dla każdego (100 mln zł z roku 1990, przy średnim wynagrodzeniunieprzekraczającym 1 mln zł)^[9].

Lech Wałęsa Prezydent Polski w latach 1990-1995

Tadeusz Mazowiecki Pierwszy Prezes Rady Ministrów w latach 1989-1990

Celem kampanii Lecha Wałęsy było pokonanie Tadeusza Mazowieckiego, ale nikt, łącznie z jego otoczeniem, nie spodziewał się tak sensacyjnego rozstrzygnięcia, jakie zapadło w pierwszej turze wyborów. Tadeusz Mazowiecki został pokonany przez nieznanego kandydata – Stanisława Tymińskiego, który swoją kampanię kierował przede wszystkim do wyborców rozczarowanych efektami przemian po 1989 r. i podobnie jak Lech Wałęsa składał wyborcom wiele wątpliwych obietnic.

W pierwszej turze otrzymali:

Komitet wyborczy	Przynależność partyjna	Głosy w I turze	% głosów w I turze
Lech Wałęsa	bezpartyjny (NSZZ „Solidarność”)	6 569 889	39,96%
Stanisław Tymiński	Libertariańska Partia Kanady (w Polsce bezpartyjny)	3 797 605	23,10%
Tadeusz Mazowiecki	bezpartyjny (kandydat Ruchu Obywatelskiego Akcja Demokratyczna i Forum Prawicy Demokratycznej)	2 973 364	18,08%
Włodzimierz Cimoszewicz	bezpartyjny (kandydat Socjaldemokracji Rzeczypospolitej Polskiej)	1 514 025	9,21%
Roman Bartoszcze	PSL	1 176 175	7,15%
Leszek Moczulski	KPN	411 516	2,50%

Frekwencja wyniosła 60%.

Suma głosów oddanych na Włodzimierza Cimoszewicza, Romana Bartoszcze i Stanisława Tymińskiego stanowiła niemal 40% ważnie oddanych głosów.

Kampania przed drugą turą była zaciekła. O ile przed pierwszą turą telewizja publiczna i inne media zachowywały generalnie zasadę neutralności wobec kandydatów, to w drugiej turze mocno wsparły Lecha Wałęsę. Na przemian wychwalano zasługi przywódcy Solidarności i przeprowadzano debaty telewizyjnych pseudoekspertów, w których zastanawiano się nad zdrowiem psychicznym Stanisława Tymińskiego czy też jego agenturalnością^{[potrzebny przypis]}. Nagonka nasiliła się po oskarżeniu Lecha Wałęsy o współpracę z komunistyczną SB, które w ramach riposty rzucił publicznie Stanisław Tymiński. Sam Stanisław Tymiński także dostarczał mediom materiału do kpin ze swojej kandydatury, opowiadając się m.in. za koniecznością pozyskania przez Polskę broni masowego rażenia^{[potrzebny przypis]}.

Kampania wyborcza przed drugą turą wyborów prezydenckich w roku 1990 była dla wielu Polaków szokiem, jej brutalność, populizm i stronniczość mediów przywoływały wspomnienia najgorszych praktyk z poprzedniego ustroju. Przy niższej frekwencji (ok. 53,39%) druga tura przyniosła zwycięstwo Lechowi Wałęsie, który otrzymał ponad 74,25% ważnie oddanych głosów^[10].

Po zaprzysiężeniu Lecha Wałęsy na prezydenta RP Ryszard Kaczorowski, ostatni prezydent na uchodźstwie, przekazał mu oficjalnie insygnia władzy prezydenta II RP, co dla wielu osób było symbolem ciągłości trwania Rzeczypospolitej oraz zakończeniem okresu braku systemu demokratycznego w Polsce. Były wśród nich m.in. tłoki pieczętne, chorągiew, a także dokumenty państwowe i oryginał Konstytucji z 1935 roku^[11].

Chociaż wynik wyborów stanowił niewątpliwie wotum nieufności dla rządu Tadeusza Mazowieckiego i prowadzonej przez niego polityki gospodarczej, werdykt wyborców został w tej kwestii całkowicie zignorowany. Tadeusza Mazowieckiego zastąpił w funkcji premiera Jan Krzysztof Bielecki, a Leszek Balcerowicz pozostał na stanowisku wicepremiera i ministra finansów. W polityce gospodarczej zapoczątkowanej w roku 1990 nie nastąpiły żadne korekty, wręcz przeciwnie prowadzono ją bardziej zdecydowanie, nie napotykając na sprzeciw ze strony Lecha Wałęsy jako prezydenta RP.

Wybory w 1990 oznaczały dla Polski także odwrócenie sojuszy międzynarodowych, a w polityce wewnętrznej: kontynuację polityki gospodarczej zapoczątkowanej przez Leszka Balcerowicza, początek karier wielu polityków m.in. braci Lecha i Jarosława Kaczyńskich, Mieczysława Wachowskiego czy Piotra Kołodziejczyka.

Przesądziły także o podziale Solidarności na dwa zasadnicze nurty: liberalny i narodowokatolicki, a dla postkomunistycznej lewicy stanowiły punkt zwrotny. W styczniu 1990 rozwiązana została Polska Zjednoczona Partia Robotnicza, utworzona przez część jej członków Socjaldemokracja Rzeczypospolitej Polskiej zaczęła systematycznie zyskiwać społeczne zaufanie.

Wybory parlamentarne 1991[edytuj | edytuj kod]

Osobny artykuł: Wybory parlamentarne w Polsce w 1991 roku.

Jan Olszewski Prezes Rady Ministrów w latach 1991-1992

Hanna Suchocka Prezes Rady Ministrów w latach 1992-1993

Pierwsze po II wojnie światowej w pełni demokratyczne i wolne wybory parlamentarne w Polsce odbyły się 27 października 1991. Przy frekwencji wyborczej (43,2%) na 111 ugrupowań uczestniczących w wyborach^[12] mandaty poselskie uzyskali reprezentanci 29 z nich. Wyniki tych ostatnich były następujące:

Komitet Wyborczy	Udział w głosach	Liczba uzyskanych mandatów poselskich	Liczba uzyskanych mandatów senatorskich
Unia Demokratyczna	12,31%	62	21
Sojusz Lewicy Demokratycznej	11,98%	60	4
Wyborcza Akcja Katolicka	8,73%	49	9
Polskie Stronnictwo Ludowe – Sojusz Programowy	8,67%	48	8
Konfederacja Polski Niepodległej	7,5%	46	4
Porozumienie Obywatelskie Centrum	8,71%	44	9
Kongres Liberalno-Demokratyczny	7,48%	37	6
Porozumienie Ludowe	5,46%	28	7
NSZZ „Solidarność”	5,05%	27	11
Polska Partia Przyjaciół Piwa	3,27%	16	--
Chrześcijańska Demokracja	2,36%	5	--
Unia Polityki Realnej	2,26%	3	--
„Solidarność Pracy”	2,06%	4	--
Stronnictwo Demokratyczne	1,42%	1	--
Mniejszość Niemiecka	1,18%	7	--

Tak duże rozproszenie mandatów spowodowało kłopoty z utworzeniem stabilnej większości parlamentarnej i rządu. Po dwóch miesiącach konsultacji został utworzony pierwszy w pełni wolny rząd koalicyjny z Janem Olszewskim (PC) jako premierem. Marszałkiem Sejmu został Wiesław Chrzanowski (ZChN), a Senatu August Chełkowski (NSZZ „Solidarność”). Wybory te zakończyły proces formowania się demokratycznych władz w Polsce. Wskazały równocześnie na rosnącą siłę ugrupowań wywodzących się z epoki PRL: SLD i PSL.

Okres I kadencji Sejmu (1991–1993)[edytuj | edytuj kod]

Osobne artykuły: Sejm Rzeczypospolitej Polskiej I kadencji (1991–1993) i Senatorowie II kadencji Senatu Rzeczypospolitej Polskiej.

Minister Spraw Wewnętrznych w latach 1991-1992. Od 2015 roku Minister Obrony Narodowej

Po wyborach w 1991 roku 5 grudnia 1991 roku prezydent Lech Wałęsa (po niepowodzeniu misji tworzenia nowego rządu przez kandydata prezydenckiego Bronisława Geremka) desygnował na stanowisko prezesa rady ministrów Jana Olszewskiego. Olszewski zniechęcony brakiem możliwości utworzenia stałej koalicji złożył rezygnację, która jednak nie została przyjęta przez prezydenta. Ostatecznie po długich negocjacjach 23 grudnia 1991 roku został utworzony koalicyjny prawicowy rząd z Janem Olszewskim na czele^[13]. Rząd Jana Olszewskiego pozostawał w konflikcie z prezydentem. Musiało to prędzej czy później doprowadzić do upadku tego gabinetu. Powodem do uchwalenia wotum nieufności stała się tzw. lista Macierewicza, czyli lista osób współpracujących z SB. Na liście znalazły się 64 nazwiska urzędujących ministrów, urzędników i posłów^[14]. W tej sytuacji prezydent wysłał do Sejmu wniosek o natychmiastowe odwołanie rządu. Po burzliwej debacie w nocy 5 czerwca 1992 roku uchwalono w Sejmie wotum nieufności wobec rządu premiera Olszewskiego^[15]. Prezydent Lech Wałęsa desygnował na premiera Waldemara Pawlaka, jednak ten nie zdołał utworzyć rządu i po 33 dniach podał się do dymisji^[16]. W tej sytuacji nowym premierem w lipcu została Hanna Suchocka^[17]. Jednak w 1993 roku Sejm uchwalił wobec jej rządu wotum nieufności^[18]. W obliczu tych wydarzeń prezydent RP Lech Wałęsa na mocy swych uprawnień podjął decyzję o rozwiązaniu parlamentu i rozpisaniu przedterminowych wyborów^[19].

Mała Konstytucja 1992[edytuj | edytuj kod]

Osobny artykuł: Mała Konstytucja z 1992.

Zmiany polityczne i ustrojowe, które zaszły w Polsce po 1989 wymagały uchwalenia nowej konstytucji. Nie zrealizowano tego w latach 1989–1991 ze względu na to, że większość ugrupowań wywodzących się z Solidarności uważała, że konstytucja powinna być przegłosowana przez w pełni demokratycznie wybrany parlament, którym Sejm Kontraktowy z całą pewnością nie był. Dopiero Sejm kadencji 1991–1993 utworzył Komisję Konstytucyjną i podjął działania zmierzające do rozwiązania tego problemu. Jednak udało mu się tylko uchwalić Małą Konstytucję – Ustawę konstytucyjną z dnia 17 października 1992 r. o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą i wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorządzie terytorialnym^[20]. Na jej mocy zostały uchylone przepisy Konstytucji PRL z 1952 r. dotyczące ustroju socjalistycznego i wprowadzone nowe, stanowiące podstawę ustroju politycznego i gospodarki rynkowej. Stanowiła ona, że „organami Państwa w zakresie władzy ustawodawczej są Sejm i Senat Rzeczypospolitej Polskiej, w zakresie władzy wykonawczej – Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej i Rada Ministrów, w zakresie władzy sądowniczej – niezawisłe sądy”.

Wcześniejsze rozwiązanie parlamentu (1993) przez prezydenta Lecha Wałęsę uniemożliwiło zakończenie prac nad nową konstytucją i spowodowało przełożenie tego zadania na nowy parlament.

Wybory parlamentarne 1993[edytuj | edytuj kod]

Osobny artykuł: Wybory parlamentarne w Polsce w 1993 roku.

Waldemar Pawlak Prezes Rady Ministrów w latach 1993-1995.

Józef Oleksy Prezes Rady Ministrów w latach 1995-1996

Kolejne w III RP wybory parlamentarne odbyły się 19 września 1993 w oparciu o nową ordynację ustalającą progi wyborcze dla partii politycznych (5%) i koalicji (8%). Przy 53% frekwencji w parlamencie znaleźli się przedstawiciele sześciu ugrupowań politycznych i mniejszości niemieckiej (nie obowiązywał jej próg wyborczy). Były to w kolejności: SLD z 20,41% głosów (171 posłów i 37 senatorów), PSL z 15,40% głosów (132 posłów i 36 senatorów), Unia Demokratyczna (Unia Wolności) z 10,49% głosów (74 posłów i 3 senatorów), Unia Pracy z 7,28% głosów (41 posłów), KPN z 5,77% głosów (22 posłów) Bezpartyjny Blok Wspierania Reform z 5,42% głosów (16 posłów i 2 senatorów) i Mniejszość Niemiecka z 4 posłami^[21]. Wyniki wyborów były sukcesem ugrupowań postkomunistycznych, które zawarły umowę koalicyjną i powołały rząd z Waldemarem Pawlakiem (PSL) jako premierem^[22]. Rząd ten utrzymał się do lutego 1995 r. i został zastąpiony przez rząd Józefa Oleksego (SLD), a następnie Włodzimierza Cimoszewicza (SLD). Marszałkiem Sejmu został Józef Oleksy (SLD) zastąpiony później przez Józefa Zycha (PSL), a marszałkiem Senatu Adam Struzik (PSL)^[23].

Wybory prezydenckie 1995[edytuj | edytuj kod]

Osobny artykuł: Wybory prezydenckie w Polsce w 1995 roku.

Do wyborów prezydenckich w 1995 zgłoszono 17 kandydatur. Był to bardzo szeroki wachlarz kandydatów, m.in. Aleksander Kwaśniewski, Lech Wałęsa, Jacek Kuroń, Jan Olszewski, Waldemar Pawlak, Tadeusz Zieliński, Hanna Gronkiewicz-Waltz, Janusz Korwin-Mikke, Lech Kaczyński, Adam Strzembosz, Leszek Moczulski; w wyborach startował także artysta kabaretowy Jan Pietrzak. Wybory odbyły się 5 listopada 1995; do drugiej tury przeszli Aleksander Kwaśniewski (35,11%) i Lech Wałęsa (33,11%^[24]).

Zwyciężył Kwaśniewski (51,72%^[25]), któremu w dużym stopniu pomogły dwie debaty telewizyjne i hasło „Wspólna Polska” rozumiane jako kraj normalności i bez podziałów politycznych.

1997–1999[edytuj | edytuj kod]

Konstytucja 1997[edytuj | edytuj kod]

Osobny artykuł: Referendum w Polsce w 1997 roku.

Zgromadzenie Narodowe II Kadencji uchwaliło 2 kwietnia 1997 Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej^[26], nad którą pracowano od 1989 r. W jej świetle ustrój polityczny RP opiera się na podziale i równowadze władzy ustawodawczej (Sejm i Senat), władzy wykonawczej (Prezydent RP i Rada Ministrów) i władzy sądowniczej (sądy i trybunały). Podstawą ustroju gospodarczego jest gospodarka rynkowa oparta na wolności działalności gospodarczej i własności prywatnej. 25 maja 1997 w referendum konstytucyjnym Polacy wyrazili zgodę na wejście w życie konstytucji – za głosowało 52,71% (frekwencja 42,86%)^[27].

Wybory parlamentarne 1997[edytuj | edytuj kod]

Osobny artykuł: Wybory parlamentarne w Polsce w 1997 roku.

Leszek Balcerowicz – wicepremier rządu koalicyjnego AWS-UW

Marian Krzaklewski – lider AWS

Wybory parlamentarne z 21 września 1997 zakończyły się sukcesem Akcji Wyborczej Solidarność, która zdobyła 33,83% głosów (202 posłów i 51 senatorów^[28]. Kolejne ugrupowania, które znalazły się w parlamencie to: SLD z 27,13% głosów (164 posłów i 28 senatorów), UW z 13,37% głosów (60 posłów i 8 senatorów), PSL z 7,31% głosów (27 posłów i 3 senatorów), Ruch Odbudowy Polski z 5,56% głosów (6 posłów i 5 senatorów), Mniejszość Niemiecka 2 mandaty poselskie, a kandydaci niezależni 5 mandatów senatorskich^[28]. Zwycięstwo Akcji Wyborczej Solidarność, która uzyskała 1/3 głosów potwierdza zdobycie nowej wiedzy o demokracji przez społeczeństwo polskie. Głosowało ono na duże ugrupowania polityczne, a odrzuciło niewielkie efemerydy nie dające nadziei na polepszenie sytuacji politycznej i gospodarczej. Akcja Wyborcza utworzyła rząd wraz z Unią Wolności. Na jego czele stanął Jerzy Buzek^[29]. W późniejszym czasie UW wycofała się z koalicji^[30]. Jednakże rząd dotrwał do końca kadencji Sejmu. Powodem tego stanu rzeczy było to iż UW, choć formalnie poza koalicją z AWS, w zamian za objęcie przez Leszka Balcerowicza stanowiska prezesa NBP, poparła projekt budżetu na 2001 nie doprowadzajac do upadku gabinetu Jerzego Buzka^[31].

Wstąpienie Polski do NATO[edytuj | edytuj kod]

Minister Bronisław Geremek który podpisał dokumenty ratyfikacyjne NATO

Zobacz więcej w artykule Polityka zagraniczna Polski, w sekcji Partnerstwo dla Pokoju i droga do NATO.

Podczas głosowania nad przystąpieniem Polski do NATO polski Sejm zaakceptował warunki członkostwa w NATO. Przeciwko byli tylko posłowie Porozumienia Polskiego^[32].

12 marca 1999 po wielu latach starań i zabiegów dyplomatycznych Polska została przyjęta do NATO^[32].

2000–2004[edytuj | edytuj kod]

Wybory prezydenckie 2000[edytuj | edytuj kod]

Osobny artykuł: Wybory prezydenckie w Polsce w 2000 roku.

8 października 2000 Aleksander Kwaśniewski po raz drugi wygrał wybory prezydenckie, tym razem już w pierwszej turze, uzyskując 53,9% głosów wygrywając m.in. z Andrzejem Olechowskim (17,3% głosów) i Marianem Krzaklewskim (15,57% głosów)^[33].

Wybory parlamentarne 2001[edytuj | edytuj kod]

Osobny artykuł: Wybory parlamentarne w Polsce w 2001 roku.

Prezesi Rady Ministrów Leszek Miller(2001-2004) i Marek Belka (2004-2005)

W wyborach parlamentarnych z 23 września 2001 wygrała koalicja SLD/UP uzyskując 41,04% głosów. Do parlamentu weszły ponadto Platforma Obywatelska 12,68%, Samoobrona10,2% Prawo i Sprawiedliwość 9,5%, Liga Polskich Rodzin 7,97%, Polskie Stronnictwo Ludowe 8,98%. Klęskę poniosły AWS (5,6%) i Unia Wolności (3,2%), które nie dostały się do parlamentu^[34]. Porażka ugrupowań sprawujących władzę spowodowana była nieudolnym wprowadzaniem 4 reform: służby zdrowia, edukacji, podziału terytorialnego oraz ubezpieczeń społecznych, licznymi przypadkami korupcji oraz wyraźnym wzrostem bezrobocia. SLD/UP i PSL utworzyły rząd, na czele którego stanął Leszek Miller. W późniejszym czasie Leszek Miller za niezachowanie dyscypliny koalicyjnej w głosowaniach usunął PSL z koalicji^[35]. Powstał rząd mniejszościowy. W czerwcu 2003 roku Leszek Miller zwrócił się do Sejmu o udzielenie mu wotum zaufania. Sejm udzielił wotum zaufania premierowi Leszkowi Millerowi^[36].

Wejście Polski do UE (2004)[edytuj | edytuj kod]

Podpisanie przez prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego traktatu dotyczącego przystąpienia Polski do Unii Europejskiej

Osobny artykuł: Etapy integracji Polski z Unią Europejską.

7 i 8 czerwca 2003 Polacy w referendum wyrazili zgodę na wstąpienie Polski do Unii Europejskiej^[37]. 1 maja 2004 Rzeczpospolita Polska oficjalnie przystąpiła do UE. Dzień później rząd Leszka Millera podał się do dymisji^[38].

Po wejściu Polski do Unii Europejskiej[edytuj | edytuj kod]

Wybory do Parlamentu Europejskiego 2004[edytuj | edytuj kod]

Osobny artykuł: Wybory do Parlamentu Europejskiego w Polsce w 2004 roku.

13 czerwca 2004 odbyły się pierwsze wybory do Parlamentu Europejskiego, które wygrała Platforma Obywatelska przed Ligą Polskich Rodzin, Prawem i Sprawiedliwością, Samoobroną, Sojuszem Lewicy Demokratycznej/Unią Pracy, Unią Wolności, Polskim Stronnictwem Ludowym i Socjaldemokracją Polską^[39]. Polska otrzymała w Parlamencie Europejskim kilka stanowisk takich jak: wiceprzewodniczący (Jacek Saryusz-Wolski z PO i Janusz Onyszkiewicz z UW), kwestor (Genowefa Grabowska z SdPl) oraz przewodniczących i wiceprzewodniczących komisji (m.in. szefem komisji budżetu został Janusz Lewandowski z PO). Deputowany UW Bronisław Geremek ubiegał się o przewodnictwo w Parlamencie UE, ale przegrał batalię z Hiszpanem Josepem Borellem.

Powołano rząd Marka Belki, finansisty i polityka, który dopiero w drugiej próbie dostał wotum zaufania.

Wybory parlamentarne i prezydenckie 2005[edytuj | edytuj kod]

Osobne artykuły: Wybory parlamentarne w Polsce w 2005 roku i Wybory prezydenckie w Polsce w 2005 roku.

W wyborach parlamentarnych z 2005 r., które odbyły się 25 września, wygrało Prawo i Sprawiedliwość uzyskując 26,99% głosów i 155 mandatów w Sejmie. Tuż za nią uplasowała się Platforma Obywatelska, która otrzymała 24,15% głosów (133 mandaty). Dalsze miejsca zajęły partie: Samoobrona RP 11,41% (56 mandatów), Sojusz Lewicy Demokratycznej11,31% (55 mandatów), Liga Polskich Rodzin 7,98% (34 mandaty), Polskie Stronnictwo Ludowe 6,96% (25 mandatów) oraz Mniejszość Niemiecka 0,29% (2 mandaty). 5% progu wyborczego nie przekroczyły m.in. Socjaldemokracja Polska (3,89%), Partia Demokratyczna – demokraci.pl (2,45%)^[40], Platforma Janusza Korwin-Mikke (1,57%), Ruch Patriotyczny (1,05%).

Wielu wyborców odsunęło się od Sojuszu Lewicy Demokratycznej, partii która osiągnęła najniższy wynik od 16 lat. Wpłynęły na to oskarżenia działaczy tej partii o korupcję i kontakty z przestępczością zorganizowaną (afera Rywina, afera starachowicka), upolitycznienie organów ścigania (afera Orlenu, zatrzymanie Szeremietiewa i Farmusa, afera Optimusa, JTT, Bestcomu, Polmozbytu oraz Krak-Meat), a także forsowanie niezwykle dotkliwego dla społeczeństwa planu oszczędnościowego, oraz utrzymywanie się wysokiego bezrobocia.

Po nieudanych rozmowach koalicyjnych między PO a PiS premierem został Kazimierz Marcinkiewicz^[41].

Wybory prezydenckie wygrał Lech Kaczyński z PiS, pokonując w drugiej turze Donalda Tuska z Platformy Obywatelskiej. I tura odbyła się 9 października 2005^[42], II tura 23 października 2005^[43]. 23 grudnia 2005, został zaprzysiężony przed Zgromadzeniem Narodowym na prezydenta, a w swoim pierwszym przemówieniu zapowiedział aktywność w polityce wewnętrznej i zagranicznej.

Koalicja PiS-Samoobrona-LPR[edytuj | edytuj kod]

Osobny artykuł: Koalicja PiS-Samoobrona-LPR.

Wicepremier i minister rolnictwa Andrzej Lepper w latach 2006-2007

Wybory parlamentarne z jesieni 2005 nie wyłoniły większościowego rządu. Szybko okazało się, że współpraca pomiędzy największymi partiami w Sejmie – PO i PiS jest niemożliwa. Powstał gabinet mniejszościowy, który nie mógł sprawnie rządzić. Próbowano stwarzać zaplecze dla rządu poprzez różnego typu umowy, w tym najważniejszą tzw. Pakt stabilizacyjny. Pakt nie przetrwał próby czasu, unieważniono go po niecałym miesiącu.

5 maja 2006 roku zawiązano koalicję. Stanowiska wicepremierów otrzymali kontrowersyjni politycy – Roman Giertych i Andrzej Lepper^[44]. Po kolejnych kryzysach, koalicja rządząca rozpadła się i 7 września 2007 roku Sejm podjął decyzję o skróceniu kadencji^[45].

Wybory parlamentarne 2007[edytuj | edytuj kod]

Osobny artykuł: Wybory parlamentarne w Polsce w 2007 roku.

Donald Tusk premier w latach 2007–2014

Wybory parlamentarne przeprowadzone 21 października 2007 wygrała PO, uzyskując 41,51% głosów, co dało 210 mandatów w sejmie. Drugie miejsce zajęło PiS, które zdobyło 32,11% głosów, co dało 166 posłów. Kolejne miejsca zajęła koalicja Lewica i Demokraci (SLD, SDPL, PD, UP), zdobywając 13,2% głosów – 53 mandaty. Do Sejmu weszło też PSL, uzyskując 8,91% głosów, co dało 31 mandatów poselskich^[46]. W Sejmie nie znalazły się za to współrządzące w poprzedniej kadencji LPR i Samoobrona, które nie przekroczyły 5 procentowego progu wyborczego^[47]. PO utworzyła rząd w koalicji z PSL. Premierem nowego rządu został Donald Tusk, a prezes PSL Waldemar Pawlak został wicepremierem i ministrem gospodarki^[48]. W Senacie bezwzględną większość mandatów zdobyła PO^[46].

Wybory do Parlamentu Europejskiego 2009[edytuj | edytuj kod]

Osobny artykuł: Wybory do Parlamentu Europejskiego w Polsce w 2009 roku.

Wybory do Parlamentu Europejskiego przeprowadzone zostały 7 czerwca. Przy frekwencji 24,53% wygrała PO, uzyskując 44,43% głosów^[49]. Drugie miejsce zajęło PiS, które zdobyło 27,4% głosów, co dało 15 posłów^[50]. Kolejne miejsca zajęła koalicja SLD-UP, zdobywając 12,34% głosów – 7 mandatów. Do europarlanentu weszło też PSL, uzyskując 7,01% głosów, co dało 3 mandaty^[51].

Katastrofa lotnicza w Smoleńsku[edytuj | edytuj kod]

Osobny artykuł: Katastrofa polskiego Tu-154 w Smoleńsku.

Lech Kaczyński Prezydent Polski w latach 2005-2010

Szczątki samolotu na miejscu katastrofy (10 kwietnia 2010)

10 kwietnia 2010 samolot rządowy z polską delegacją na uroczystości związane z 70. rocznicą zbrodni katyńskiej, z prezydentem RP Lechem Kaczyńskim na czele, rozbił się podchodząc do lądowania w Smoleńsku. Zginęli wszyscy uczestnicy lotu (96 osób)^[52].

Zgodnie z Konstytucją RP, marszałek Sejmu Bronisław Komorowski przejął obowiązki prezydenta RP^[53], a po jego rezygnacji marszałek Senatu Bogdan Borusewicz, a następnie nowy marszałek Sejmu Grzegorz Schetyna.

Wybory prezydenckie 2010[edytuj | edytuj kod]

Osobny artykuł: Wybory prezydenckie w Polsce w 2010 roku.

Bronisław Komorowski Prezydent Polski w latach 2010-2015

I tura przedterminowych wyborów prezydenckich odbyła się 20 czerwca i nie przyniosła ostatecznego rozstrzygnięcia. Najwięcej głosów (41,54%) otrzymał kandydat PO Bronisław Komorowski, drugi wynik osiągnął kandydat PiS Jarosław Kaczyński (36,46%). Kolejne miejsca zajęli Grzegorz Napieralski – kandydat SLD (13,68%) i Janusz Korwin-Mikke (Wolność i Praworządność) – 2,48%^[54]. W II turze, która odbyła się 4 lipca zwyciężył Bronisław Komorowski uzyskując 53,01% głosów, Jarosław Kaczyński zdobył 46,99% głosów^[55]. 6 sierpnia 2010 Bronisław Komorowski został zaprzysiężony przed Zgromadzeniem Narodowym na prezydenta RP.

Wybory parlamentarne 2011[edytuj | edytuj kod]

Osobny artykuł: Wybory parlamentarne w Polsce w 2011 roku.

Przewodnicząca PO, premier w latach 2014-2015 – Ewa Kopacz

Wybory parlamentarne przeprowadzone 9 października 2011 wygrała PO, uzyskując 39,18% głosów, co dało 207 mandatów w sejmie. Drugie miejsce zajęło PiS, które zdobyło 29,89% głosów, co dało 157 posłów. Kolejne miejsca zajął Ruch Palikota, zdobywając 10,02% głosów – 40 mandatów. Do Sejmu weszło też PSL, uzyskując 8,36% głosów – 28 mandatów i SLD, uzyskując 8,24% głosów, co dało 27 mandatów poselskich. W Sejmie nie znalazło się za to PJN, które nie przekroczyło 5 procentowego progu wyborczego. PO utworzyła ponownie rząd w koalicji z PSL. Premierem nowego rządu powtórnie został Donald Tusk, a prezes PSL Waldemar Pawlak znów został wicepremierem i ministrem gospodarki. W Senacie bezwzględną większość mandatów, tak, jak w poprzednich wyborach, zdobyła PO.

Wybory do Parlamentu Europejskiego 2014[edytuj | edytuj kod]

Osobny artykuł: Wybory do Parlamentu Europejskiego w Polsce w 2014 roku.

Wybory do Parlamentu Europejskiego przeprowadzone zostały 25 maja. Przy frekwencji 23,83% wygrała PO, uzyskując 32,13% głosów i 19 mandatów. Drugie miejsce zajęło PiS, które zdobyło 31,78% głosów i także 19 posłów. Kolejne miejsca zajęła koalicja SLD-UP, zdobywając 9,44% głosów – 5 mandatów. Do Europarlamentu weszła też Nowa Prawica – Janusza Korwin-Mikke, uzyskując 7,15% głosów, oraz PSL z wynikiem 6,80% co dało obu partiom po 4 mandaty^[56].

Wybory prezydenckie 2015[edytuj | edytuj kod]

Osobny artykuł: Wybory prezydenckie w Polsce w 2015 roku.

Andrzej Duda Prezydent Polski (od 2015)

I tura wyborów prezydenckich odbyła się 10 maja i nie przyniosła ostatecznego rozstrzygnięcia. Najwięcej głosów (34,76%) otrzymał kandydat PiS Andrzej Duda, drugi wynik osiągnął kandydat popierany przez PO i ubiegający się o reelekcję Bronisław Komorowski (33,77%). Kolejne miejsca zajęli Paweł Kukiz – kandydat bezpartyjny (20,8%) i Janusz Korwin-Mikke (KORWiN) – 3,26%^[57]. W II turze, która odbyła się 24 maja zwyciężył Andrzej Duda uzyskując 51,55% głosów i wygrywając z urzędującym prezydentem Bronisławem Komorowskim, który zdobył 48,45% głosów^[58]. Zaprzysiężenie Andrzeja Dudy na Prezydenta RP odbyło się 6 sierpnia 2015 roku przed Zgromadzeniem Narodowym.

Wybory parlamentarne 2015[edytuj | edytuj kod]

Jarosław Kaczyński, prezes PiS, premier w latach 2006-2007

Osobny artykuł: Wybory parlamentarne w Polsce w 2015 roku.

Wybory parlamentarne przeprowadzone 25 października 2015. Do Sejmu weszło 5 partii. Po raz pierwszy od 1989 roku zwycięski komitet wyborczy, PiS który zdobył 37,58% (235 mandatów), zdobył większość umożliwiającą sformowanie samodzielnego rządu, do Sejmu dostały się także: Platforma Obywatelska, Kukiz’15, Nowoczesna i Polskie Stronnictwo Ludowe. Poza parlamentem znalazła się lewica^[59].

[1]

[2]

[a]

[b]

[3]

[4]

[5]

[c]

[d]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

[30]

[31]

[32]

[33]

[34]

[35]

[36]

[37]

[38]

[39]

[40]

[41]

[42]

[43]

[44]

[45]

[46]

[47]

[48]

[49]

[50]

[51]

[52]

[53]

[54]

[55]

[56]

[57]

[58]

[59]

StronyGazeta Polska

Historia Polski

Gospodarka i społeczeństwo[edytuj | edytuj kod]

Kultura i życie religijne[edytuj | edytuj kod]

Polska w okresie rozbicia dzielnicowego (1138–1320)[edytuj | edytuj kod]

Zjednoczone Królestwo Polskie 1320–1386[edytuj | edytuj kod]

Polska pod rządami Jagiellonów (1386-1572)[edytuj | edytuj kod]

1386–1492[edytuj | edytuj kod]

Rzeczpospolita Obojga Narodów (1569-1795)[edytuj | edytuj kod]

Lata 1572–1697[edytuj | edytuj kod]

Lata 1697–1795[edytuj | edytuj kod]

Okres zaborów (1795-1918)[edytuj | edytuj kod]

1795–1831[edytuj | edytuj kod]

1831–1914[edytuj | edytuj kod]

1914–1918[edytuj | edytuj kod]

II Rzeczpospolita (1918–1939)[edytuj | edytuj kod]

II wojna światowa (1939–1945)[edytuj | edytuj kod]

Kampania wrześniowa[edytuj | edytuj kod]

Rząd na uchodźstwie[edytuj | edytuj kod]

Okupacja i represje[edytuj | edytuj kod]

Ruch oporu[edytuj | edytuj kod]

Polska Ludowa (1944–1989)[edytuj | edytuj kod]

III Rzeczpospolita (od 1989)[edytuj | edytuj kod]

Periodyzacja[edytuj | edytuj kod]

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]